Łuki triumfalne były jedną z najważniejszych budowli architektonicznych starożytnego Rzymu. Głównym motywem wzniesienia tych struktur było wywyższenie wyczynów cesarzy i wojska. Łuki były ceremonialnymi bramami bogato zdobionymi rzeźbiarskimi wyobrażeniami, przez które naczelni wodzowie, generałowie i legiony rzymskie mieli przekazywać po zwycięstwach konie wojenne lub rydwany. Łuk Tytusa, obecnie znajdujący się na Forum Romanum, uważany jest za powszechnie uznany przykładowy zabytek antyczny. Doskonale zachowany wygląd to efekt drobiazgowej renowacji przeprowadzonej w XIX wieku. Łuk upamiętnia triumfalną wyprawę Rzymian do Judei, w wyniku której splądrowano pałace i świątynie Jerozolimy.
Historia budowy
Łuk Triumfalny został wzniesiony w 81 rne z inicjatywy cesarza Domicjana. Władca Rzymu pragnął wznieść monumentalną budowlę na cześć swego brata Tytusa i ojca Wespazjana. Cesarze ci w pewnym momencie skutecznie stłumili powstania w prowincji judzkiej. Wydarzenia poprzedzające budowę łuku potoczyły się szybko i fatalnie. W 66 roku Jerozolima pogrążyła się w powszechnym buncie przeciwko rządom rzymskim. Rządzący wówczas cesarz Neron wysłał do stłumienia konfliktu doświadczonego dowódcę Wespazjana, który z trudem stłumił powstanie ludowe i stopniowo stabilizował sytuację w Judei.
Kilka lat później nadeszła z Rzymu smutna wiadomość o śmierci Nerona. Wielkie imperium ponownie pogrąża się w wewnętrznych konfrontacjach w walce o władzę. W celu uspokojenia sytuacji politycznej legiony wojskowe ogłaszają cesarzem dowódcę wojskowego Wespazjana. Natychmiast udał się do Rzymu, wyjeżdżając do Judei w zamian za syna Tytusa. Korzystając z zamieszek wśród klanów rządzących imperium, mieszkańcy Bliskiego Wschodu postanowili kontynuować powstanie przeciwko Rzymowi. Nadeszła najlepsza godzina dla Tytusa. Przez kilka miesięcy wraz ze swoją armią oblegał Jerozolimę. Po czym armia rzymska przystępuje do szturmu i plądrowania świątyń i pałaców miasta. W rezultacie walka i morale buntowników zostało stłumione, co było triumfem Tytusa.
W 79 roku Tytus zastąpił swojego ojca i wstąpił na tron Cesarstwa Rzymskiego. Dwa lata później umiera nagle. Wkrótce senat rzymski podejmuje decyzję o oficjalnej deifikacji cesarza Tytusa. Nowy władca Rzymu Domicjan rozpoczyna budowę łuku, który ma uroczyście uosabiać zwycięstwo jego brata w wojnie żydowskiej. Warto zauważyć, że budowlę wznieśli uwięzieni mieszkańcy Jerozolimy, których było około 50 000 osób. W XII wieku łuk wbudowano w zespół fortyfikacji obronnych pałacu szlacheckiej i wpływowej rodziny ówczesnej rzymskiej Frangipane. Wokół arystokratycznej rezydencji toczyły się zacięte walki między klanami feudalnymi. Łuk Triumfalny Tytusa doznał poważnych uszkodzeń, które zniszczyły jego pierwotny wygląd.
Dopiero w połowie XIX wieku z inicjatywy papieża Piusa VII pomnik został odrestaurowany. Prace wykonał architekt Luigi Walde. Architekt umiejętnie zdemontował konstrukcję i starannie ją zmontował, dodając trawertyn zamiast brakujących elementów. Nowy materiał wyraźnie wyróżniał się na tle pompatycznego białego marmuru, którym pierwotnie licowano łuk.
Opis i architektura
Potężny jednoprzęsłowy łuk z okrągłym sklepieniem wznosi się na niewielkim wzgórzu obok Forum Romanum. Ma 15 metrów wysokości i 13 metrów szerokości. W porównaniu z innymi zabytkami w Rzymie wygląd pomnika jest raczej skromny i surowy. Fasada obramowana jest kolumnami korynckimi, których kapitele ozdobione są liśćmi akantu. W rogach przęsła wyrzeźbiono wizerunki bogini zwycięstwa Wiktorii z wdzięcznymi skrzydłami.
Wewnątrz przęsła znajdują się główne dekoracje łuku. Są to dwie główne płaskorzeźby przedstawiające plądrowanie świętych miejsc Judei przez rzymskich legionistów. Z jednej strony postacie żołnierzy niosą w dłoniach i na ramionach trofea zabrane ze świątyni jerozolimskiej. Rzeźbiarski panel uosabia tradycyjną procesję triumfalną, podczas której skarby podbitych narodów zostały wystawione dla wszystkich, podkreślając w ten sposób wielkość Cesarstwa Rzymskiego. Wśród klejnotów wyróżnia się menora (kandelabr) z siedmioma świecznikami, drewniany stół na „bochenki ofiarne” (nieodłączny atrybut świątyni jerozolimskiej) oraz srebrne trąbki. Postacie wojskowych ubrane są w ubrania, których fałdy dopasowują się do konturów ciała. W ten sposób powstaje poczucie ruchu żołnierzy w kosmosie.
Drugą wewnętrzną stronę łuku zdobi płaskorzeźba przedstawiająca cesarza Tytusa jadącego rydwanem. Jego głowę wieńczy wieniec laurowy skrzydlatej bogini Wiktorii. Cztery konie prowadzi patronka Rzymu – bogini Roma. Figury galopujących ogierów dodają dynamiki rzeźbiarskiej kompozycji. Pomiędzy płaskorzeźbami pośrodku sklepienia łukowego znajduje się niewielki panel otoczony dekoracyjnymi, głębokimi płytkami w kształcie kwadratu (kesonami). Wyraźnie charakteryzuje deifikację cesarza Tytusa po jego śmierci. Tutaj możesz zobaczyć orła zabierającego władcę do nieba.
Łuk Triumfalny wieńczy attyka z łacińskimi inskrypcjami po obu stronach fasady. List skierowany do Koloseum wyraża wdzięczność Tytusowi ze strony senatu rzymskiego i obywateli. Z boku Forum widoczny jest napis, że Papież Pius VII nakazał odrestaurowanie tego zniszczonego zabytku sztuki w 1821 roku.
Gdzie się znajduje i jak się tam dostać
Łuk Tytusa znajduje się na terenie Forum Romanum, gdzie znajdują się słynne zabytki architektury starożytnej cywilizacji. Możesz się do niego dostać metrem (stacja Colosseo).
