Podróżni, którzy przyjeżdżają do Kostromy, uznają kompleks świątynny św. Jana Teologa za jeden z najlepszych zabytków architektury starożytnego miasta, a jego malowidła ścienne są szczególnie uderzające. Są niesamowite pod względem piękna i kunsztu! Niemal całą objętość świątyni pokrywają freski – kopuły, sklepienia i mury. Dla pielgrzymów i turystów te starożytne obrazy są żywym przykładem ciągłości tradycji szkoły malarstwa monumentalnego Kostroma.
Historia Kościoła
Jak to często bywało, na miejscu murowanego kościoła pierwotnie stał drewniany kościół. Przed murowanym kościołem św. Jana Teologa w Ipatievskaya Sloboda zbudowano dwa drewniane kościoły, a pierwsza wzmianka o nich pochodzi z 1562 roku. Duża świątynia pod namiotem była poświęcona Janowi Teologowi. Nabożeństwa odprawiano w nim tylko latem. A w pobliżu znajdował się mały „klecki” kościół św. Mikołaja, używany na potrzeby kościoła w zimnych porach roku.
Widok ogólny kościoła św. Jana Teologa w Ipatievskaya Sloboda
Ipatievskaya Sloboda w tamtych czasach zamieszkiwali „ludzie klasztorni” – murarze, ikonografowie, kowale i stolarze, którzy służyli potrzebom klasztoru. Klasztor obłożył je dużym czynszem, ludzie żyli w ubóstwie, a rzemieślnicy byli zmuszani do pracy w innych rosyjskich miastach, a nawet poza prowincją. Wiadomo, że artele artystów z Kostromy malowały kościoły w całej Rosji, a wysiłki wykwalifikowanych lokalnych budowniczych wznosiły kościoły w Moskwa, Jarosław, Peresław-Riazan i Nowogród.
W 1680 r. podczas wielkiego pożaru spłonęły oba drewniane kościoły. W następnym roku wspólnota parafialna i Klasztor Ipatievdzięki staraniom archimandryty Teodozjusza zebrał niezbędne fundusze i rozpoczął prace nad budową nowego murowanego kościoła.
Budowa otrzymała błogosławieństwo patriarchy Joachima i trwała 6 lat. Wszystko zostało wykonane przez miejscowych rzemieślników, a w 1687 roku opat klasztoru Ipatiev poświęcił świątynię z małym refektarzem.
Widok Świętej Bramy z ogrodzeniem na tle kościoła św. Jana Ewangelisty w Ipatievskaya Sloboda
Na początku XVIII wieku postanowili odbudować kościół. Do kubatury refektarza dobudowano ciepłą kaplicę św. Mikołaja Cudotwórcy. W ten sposób uwieczniono pamięć o starym drewnianym kościele św. Mikołaja. Dodatkowo do budynku od strony południowej dobudowano kruchtę. Później, w latach 80. XVIII w. wzniesiono kolejną kaplicę – od południa od refektarza. Został poświęcony na cześć Ikony Matki Bożej Fiodorowa. A w latach 60-tych XVIII w. kościół otoczono kamiennym ogrodzeniem ze Świętą Bramą, która została wykonana w modnym wówczas stylu barokowym.
Kościół św. Jana Teologa zawsze cieszył się wielkim szacunkiem i miłością parafian w mieście. Świadczy o tym fakt, że w nim i na przykościelnym cmentarzu pochowano wielu zamożnych i sławnych mieszkańców Kostromy.
W latach dwudziestych nowe władze zmieniły nazwę Ipatievskaya Sloboda na Trudovaya. A w 1931 Trudovaya Sloboda stała się częścią miasta Kostroma. W tamtych latach państwo prowadziło aktywną walkę z religią, ale Kościół św. Jana Teologa działał przez długi czas. Jednak w 1949 r. Nabożeństwa w nim przerwano, a budynek sakralny przekazano pod jurysdykcję miejskiego muzeum historyczno-architektonicznego, znajdującego się na terenie klasztoru Ipatiev.
Widok na dzwonnicę świątyni
Ze względu na brak funduszy przez długi czas nie mogli rozpocząć renowacji świątyni, dlatego w latach 50. wyglądała ona na bardzo zaniedbaną. W latach 60-tych mistrzowie konserwatorscy z Kostromy pod kierunkiem architektów Iosifa Szeftielewicza Szeweleva i Leonida Siergiejewicza Wasiliewa przeprojektowali refektarz, nadając mu pierwotny wygląd, wymyślony przez architektów. Odnowili także pokrycie kopuł kościoła i odnowili kruchtę. A w latach 70. dzięki staraniom słynnej architekt Kaleria Gustavovna Torop konserwatorzy odrestaurowali ogrodzenie i bramy świątyni.
Wierzący mogli wrócić do świątyni dopiero w 1992 roku. A do czasu, gdy muzeum zajęło cały obszar klasztoru, w kościele odbywały się nabożeństwa dla wspólnoty zakonnej. W tym czasie osadzie przywrócono swoją historyczną nazwę. A mieszkańcy klasztoru wraz z parafianami zajmowali się pracami naprawczymi i restauratorskimi. Cmentarz przykościelny został doprowadzony do właściwego kształtu, urządzono groby słynnych mieszkańców Kostromy. Po znalezieniu środków przeprowadzono renowację samego kościoła. A od 2005 roku kościół ponownie stał się parafią.
Widok na refektarz i dzwonnicę kościoła
Architektura i dekoracja wnętrz
Piękny dwufilarowy kościół został zbudowany z cegły z tynkiem wapiennym. Zewnętrznie przypomina nieco katedrę Trójcy Świętej w klasztorze Ipatiev, która pojawiła się w Kostromie 35 lat wcześniej. Świątynia posiada potężny czworobok, trzy absydy ołtarzowe i pięć kopuł, których kopuły, podobnie jak w katedrze klasztornej, są lekko spłaszczone. Kopuły boczne są umieszczone na głuchych bębnach, a środkowa, największa, stoi na jasnym.
Od strony zachodniej do świątyni przylega refektarz, a za nim znajduje się wysoka nasada dzwonnica – pionowa dominanta całego zespołu świątynnego. Refektarz był kilkakrotnie przebudowywany. Ostatni raz miało to miejsce na początku XX wieku. W tym czasie sala nie pomieściła wszystkich, którzy przybyli na nabożeństwo, dlatego znacznie powiększono kubaturę refektarza, rekonstruując budynek w popularnym wówczas pseudorosyjskim stylu. Prace te nadzorował miejski architekt cywilny Iwan Wasiliewicz Bryukhanov.
Należy zauważyć, że dekoracja fasad świątyni jest dość rzadka. Jednak poszczególne detale, jakby w kontraście, wyróżniają się bogactwem wystroju. Są to szerokie lemiesze na narożach budynku, wyraziste fałszywe zakomary, a także wykonane w tradycji bujnego zdobnictwa stolarki okienne. Bardzo piękny jest również wystrój dzwonnicy świątynnej. Łukowate otwory w dzwonnicy otaczają okrągłe kolumny i nisze. A w wysokim namiocie w czterech rzędach wykonuje się otwory słuchowe. Dodatkowo dzwonnicę zdobią wielobarwne kafelki i mała kopuła.
Kościół św. Jana Ewangelisty z refektarzem i dzwonnicą
Jedną z jego głównych atrakcji są malowidła ścienne, które zajmują całą wewnętrzną przestrzeń kościoła. I to nie przypadek, ponieważ wykonali je ich słynni ikonografowie Ipatievskaya Sloboda, którzy w tym czasie próbowali zaprosić do malowania fresków w kościołach w innych miastach. O tym, że malowidła zostały wykonane przez lokalnych rzemieślników świadczy również fakt, że freski kościoła św. Jana Teologicznego są bardzo podobne do malowideł ściennych katedry Trójcy Świętej.
Wiadomo, że większość fresków powstała w miesiącach letnich 1735 roku przez artel Kostroma pod kierunkiem słynnego ikonografa Fiodora Loginova. Nazwiska artystów, którzy tu pracowali, widnieją na malowniczym znaku rozpoznawczym, który znajduje się na północnej ścianie budynku. Później, w latach 80. XIX wieku, odnowiono stare freski.
W kopule głównej, pod lekką głowicą, znajduje się kompozycja poświęcona Jezusowi Chrystusowi, a na sklepieniu wschodnim – Trójca Nowego Testamentu. Po stronie zachodniej izografowie przedstawili opowieść o cierpieniu Chrystusa. Od północy i południa Dwunastu Apostołów i sceny z ich życia są napisane w pełnym rozkwicie.
Fragment muralu w kościele św. Jana Ewangelisty
Ściany świątyni w czterech rzędach są namalowane opowieściami ewangelicznymi, a poniżej mają malowniczy ornament dekoracyjny. Ogromna ilość wykonanej pracy i profesjonalizm izografów przemawia za tym, że artel Fiodora Loginova działał bardzo harmonijnie, a każdy z mistrzów Kostromy doskonale znał swoją pracę. W młodości Loginow pracował pod kierunkiem słynnego rosyjskiego malarza ikon Gury Nikitina, który mówi o ciągłości tradycji rosyjskiej szkoły malarstwa ściennego.
Dużym zainteresowaniem cieszy się ikonostas świątynny. Jego ciało powstało pod koniec XIX wieku.Ale na ikonostasie znajduje się wiele ikon pisanych wcześniej, począwszy od XVI wieku. Większość starych obrazów znajduje się obecnie w zbiorach miejskiego muzeum historyczno-architektonicznego. Kościół posiada również posadzki żeliwne wykonane w XVIII wieku.
Widok na kopuły kościoła św. Jana Ewangelisty
Obecny stan świątyni i reżim odwiedzin
Świątynia działa, odbywają się w niej regularne nabożeństwa. Ma status pomnika kulturalno-historycznego o znaczeniu federalnym i każdy może wejść do kościoła. Nadal trwa tu restauracja malowideł ściennych.
Jak się tam dostać
Świątynia znajduje się w Ipatievskaya Sloboda, na ulicy. Pisarz Jewgienij Osetrow.
Samochodem. Droga ze stolicy do Kostromy zajmuje 4,5-5 godzin (346 km) i biegnie wzdłuż autostrady Jarosławia i autostrady M8 (Kholmogory). W Kostromie przejedź przez most drogowy na lewy brzeg Wołgi i skręć w ul. Radziecki. Wzdłuż niej Aleja Tekstilshchikov i ul. Ostrovsky powinien podjechać do mostu drogowego przez dopływ Wołgi - rzekę Kostroma. Kościół św. Jana Teologa znajduje się na prawym brzegu rzeki Kostromy, a prowadzi do niego ulica pisarza Jewgienija Osetrowa.
Namiot z dzwonnicą z małą kopułą
Pociągiem lub autobusem. Z Dworca Jarosławskiego w Moskwie do Kostromy pociągi docierają w godzinach 6.04-6.35. Ponadto z głównego dworca autobusowego stolicy, położonego w pobliżu stacji metra Shchelkovskaya, można dostać się do Kostromy regularnymi autobusami (7 kursów dziennie). Ta podróż trwa 6,50 godziny. Dworzec autobusowy Kostroma znajduje się 1 km od dworca kolejowego. Do świątyni w mieście można dojechać autobusem nr 14, a także autobusami wahadłowymi nr 4, 8, 11, 14, 38 (do przystanku „Ipatievskaya Sloboda”).
Ocena atrakcji:
