Historia starożytnego greckiego miasta Efez sięga XII wieku p.n.e. – to właśnie wtedy rozpoczęto jego budowę. W miarę rozwoju miasto rozkwitało i ostatecznie przekształciło się w największe centrum handlowe w Azji Mniejszej i nie bez powodu, bo Efezowi patronowała Artemida – piękna bogini płodności i opiekunka zwierząt, myśliwych i przyszłych matek.
Pobożni mieszczanie, którzy ją czcili, postanowiono wybudować świątynię, aby ją czcić i na jej cześć. Planując budowę tej wyjątkowej budowli, przyświecali dwóm celom, z których jednym była dostępność miejsca do kultu czczonego bóstwa, a drugim było przyciągnięcie napływu turystów do ich miasta, co mogłoby zwiększyć budżet miasta.
Oczywiście ręce mieszczan nie zbudowały Świątyni Artemidy w Efezie – na jej budowę przybył z Knossos najsłynniejszy architekt tamtych czasów Harsephron i według jego pomysłu budynek miał powstać od prawdziwy marmur. Ale powinien był się okazać nie zwykłym budynkiem przyjmującym parafian, ale prawdziwą świątynią, otoczoną dwoma rzędami kolumn, uderzających imponującą wielkością. Wielki mistrz Harsefron wyróżniał się wybitnymi talentami inżynierskimi, dlatego włożył w swój projekt najbardziej śmiałe i oryginalne pomysły, które w tamtych czasach mogły być urzeczywistnione tylko w realnych warunkach. Ale interwencja specjalisty w ogóle nie wpłynęła na budżet miasta - władca Efezu mógł sobie pozwolić na rozwidlenie na budowę tak solidnego budynku.
Następnie zbudowana świątynia nie podporządkowała się władzom Efezu. Była niezależną jednostką polityczną, kierowaną przez kolegium księży. Jeśli któryś z mieszczan chciał uzyskać prawo do immunitetu, musiał wkroczyć na teren świątyni bez broni w ręku.
Cechy budowy Świątyni Artemidy w Efezie
Jednak nie wszystko poszło tak gładko, jak chciał architekt. A pierwszą trudnością, z jaką musiał się zmierzyć, był brak dużego złoża marmuru i wapienia. Ale władze miasta zrobiły wszystko, co możliwe, aby zapewnić, że niezbędne materiały zostały znalezione w wystarczających ilościach, a po pewnym czasie świątynia została pomyślnie zbudowana. O 127 marmurowych kolumn, które były „twarzą” unikalnego projektu, zostały przetransportowane na plac budowy bezpośrednio z kamieniołomów, a robotnicy przy ich dostawie przejechali kilkanaście kilometrów, bo plac budowy i kamieniołomy znajdowały się daleko od siebie.
Aby zapobiec zniszczeniu świątyni podczas trzęsienia ziemi, a historia Hellady ma ich wiele, postanowiono wznieść na bagnistym terenie budowlę kultu Artemidy. Budowę rozpoczęto od wykopania ogromnego dołu, który później został wypełniony węglem drzewnym i wełną. Takie „wypełnienie” fundamentów świątyni miało być gwarantem jej stabilności w każdych okolicznościach, gdyż wstrząsy podczas trzęsień ziemi na tym terenie miały bardzo różną moc i były w stanie zniszczyć wszelkie budowle.
Konstrukcje nośne świątyni reprezentowały marmurowe kolumny, których wysokość sięgała 20 m. Bloki niepodnoszące się, z których zostały zmontowane, zostały najpierw umieszczone za pomocą specjalnych bloków, a dopiero potem zostały przymocowane metalem szpilki. Kiedy budynek został w pełni wzniesiony i pojawił się na nim dach, artyści zaczęli pracować, ozdabiając go ornamentami i rzeźbami.
Dlaczego Świątynia Artemidy stała się ostatecznie jednym z siedmiu cudów starożytnego świata? Faktem jest, że 15-metrowy posąg bogini inkrustowany złotem i drogocennymi kamieniami stał się ozdobą jego głównej sali. A najzdolniejsi rzeźbiarze i artyści, słynący ze swoich umiejętności w całej starożytnej Helladzie, mieli swój udział w dekoracji pomieszczeń. Pogłoski o sanktuarium o niespotykanej urodzie niemal natychmiast rozeszły się po starożytnej krainie. Tak więc Świątynia Artemidy, ze względu na swoją wyjątkowość, została zaliczona do cudów świata. I do dziś uważana jest za największą świątynię starożytnych klasyków.większy niż sam Partenon - wizytówka Aten. Wielkość Świątyni Artemidy oceniać choćby tylko jeden rozmiar jej platformy – zajmowała ona 131 m długości i 79 m szerokości.
Legendy związane z budową świątyni Artemidy w Efezie
Jak każda budowla starożytności, Świątynia Artemidy w Efezie jest owiana legendami. Według jednego z nich historia pojawienia się świątyni zaczyna się od starcia dwóch baranów, które nie miały dość powodu, by spokojnie się rozejść, a jeden z nich w galopie rozbił się mocnymi rogami o skałę. Nie mogła znieść siły ciosu i spadł z niej kawałek. Pasterz, który był świadkiem starcia baranów, zobaczył na skale cięcie najbielszego marmuru. Wkrótce po tym wydarzeniu władca Efezu postanowił wybudować świątynię, a marmur w tym celu został zabrany ze wskazanego miejsca, a sam pasterz, którego zwano Pixodorem, został później włączony do Ewangelii jako ten, który przyniósł dobro wiadomości dla ludzi.
A oto kolejna historia związana bezpośrednio z budową świątyni. W związku z tym, że jego budowę planowano obok rzeki Kaistra, która otoczona jest bagnistymi glebami, wszelkie dodatkowe prace wykonano 12 km od samej platformy budowlanej. Najcięższe i ogromne kolumny przeznaczone do świątyni miały problemy z ich transportem. Ale architekt Harsefron również wykazał się pomysłowością, proponując wykonanie otworów na obu końcach kolumn. W te otwory włożono metalowe pręty, do których przymocowano koła. Tak więc niewygodne kolumny zostały dostarczone na platformę przyszłej świątyni - na kołach, ale bykami, uparcie przesuwając je za pomocą lin.
Utalentowany Harsefron nie zdążył jednak dokończyć tego, co zaczął do końca - nie starczyło mu życia. Działalność kontynuował architekt Metagen, jego syn. Cokolwiek to było, ale w przybliżeniu przez 430 pne. budowa świątyni była jeszcze ukończona, a na wystawie mieszkańców miasta i gości Efezu pojawiło się ponad tysiąc nazw rzeźb stworzonych przez najsłynniejszych artystów. Oczywiście większość rzeźb była reprezentowana przez postacie Amazonek, ponieważ według innej starożytnej legendy to one kiedyś założyły miasto Efez.
O tym, czy Świątynia Artemidy w Efezie mogłaby zasilić budżet miasta, można powiedzieć co następuje. Ze względu na położenie na głównym skrzyżowaniu gospodarczym, od pierwszych dni swojego istnienia świątynia była niezwykła dla wszystkich mieszkańców i gości miasta, którzy nie skąpili darowizn. I zostawili je w postaci najdroższych towarów i cennej biżuterii.
Kto zniszczył Świątynię Artemidy w Efezie?
Według przekazów historycznych świątynia po raz pierwszy ucierpiała z rąk Herostratusa w lipcu 356 p.n.e. mi. Swoją barbarzyńską sztuczkę tłumaczył pojawieniem się dzikiego pragnienia zdobycia sławy za wszelką cenę. Jak mówi jedna z legend, w noc spalenia świątyni bogini Artemida była zajęta porodem syna Aleksandra Wielkiego, więc nie mogła uratować świątyni zbudowanej na jej cześć.
Następnie dojrzały Aleksander planował przywrócić strukturę, która ucierpiała z rąk barbarzyńcy, ale mieszczanie go nie poparli. I dopiero gdy syn Artemidy już nie żył, Efezjanie sami odbudowali boską świątynię.
Na tym nie kończą się przygody majestatycznego cudu świata. W 263 r. n.e. został ponownie zniszczony, ale tym razem Efezjanie zadali sobie trud, aby go szybko przywrócić.Ich pragnienie uporządkowania świątyni tłumaczyło się tym, że wielu mieszczan zostało chrześcijanami natychmiast po tym, jak zobaczyli rozbicie ołtarza Artemidy na wiele części. Wydarzenie to zostało opisane w Dziejach Apostolskich w II wieku przez jednego z Apostołów. Tak więc w IV wieku naszej ery wielu Efezjan przyjęło chrześcijaństwo, ale cesarz rzymski Teodozjusz pragnął zamknąć wszystkie pogańskie świątynie. I tak w 401 r. n.e. świątynia ucierpiała po raz trzeci – teraz od grupy ludzi pod przewodnictwem Jana Chryzostoma. Ale przedsiębiorczy Efezjanie przystosowali pozostałości świątyni do budowy innych nowych budynków. Sama natura smuciła się z powodu doskonałej grabieży i ukryła konstrukcję pod ziemią, podkopując ją wodami podziemnej rzeki. Stopniowo zapomniano o Świątyni Artemidy w Efezie.
Przywrócenie świątyni Artemidy w Efezie
Jednak po półtora tysiąca lat archeolog Wood, który badał obszar starożytnej Hellady, odkrył miejsce, w którym stała majestatyczna świątynia, a nawet znalazł niektóre jej szczątki, w tym fundament. Dzięki dokładniejszym badaniom udało się odnaleźć ślady tej wersji świątyni, która została spalona przez Herostratusa. 
Dziś miejsce Świątyni Artemidy jest oznaczone pojedynczą odrestaurowaną kolumną otoczoną ruinami. Zdaniem historyków, gdyby świątynia nie uległa zniszczeniu iw swojej pierwotnej formie przetrwałaby do dziś, z łatwością przyćmiłaby każde arcydzieło współczesnej sztuki architektonicznej. Jednak wszystko, co nasi współcześni mogą podziwiać na ziemi starożytnej Hellady, to jedna zachowana kolumna.
